Wil je een warmtepomp? Check dan eerst deze essentiële elektrische aandachtspunten

De energierekening is voor veel huiseigenaren flink gestegen de afgelopen jaren. Misschien overweeg jij daarom net als vele anderen om een warmtepomp aan te schaffen, zodat je minder gas verbruikt en kosten bespaart. Toch kan de stap naar zo’n elektrische verwarmingsoplossing spannend zijn. Je vraagt je misschien af: Kan mijn huidige meterkast dit wel aan? Moet ik mijn netbeheerder informeren? Deze zorgen zijn heel begrijpelijk.

Bereken hier je besparing >

Een warmtepomp en je stroomverbruik

Een warmtepomp vervangt (deels) je gasverbruik door elektriciteitsverbruik. Dat betekent dat je stroomverbruik omhoog gaat, terwijl je gasrekening daalt. Warmtepompen behoren tot de apparaten met het hoogste stroomverbruik in huis – het zijn op het laagspanningsnet zelfs een van de grootste stroomverbruikers.

Ter illustratie: een volledig elektrische warmtepomp die je cv-ketel vervangt, onttrekt warmte aan de buitenlucht of bodem en gebruikt daarvoor veel elektriciteit. Gelukkig werkt dit apparaat erg efficiënt: voor elke kWh stroom die je erin stopt, krijg je vaak 3 tot 4 kWh aan warmte terug (Coefficient of Performance rond 3-4).

Daardoor daalt je totale energieverbruik per opgewekte warmte-eenheid flink vergeleken met een gasgestookte ketel, en dat zul je merken in een lagere energierekening.

Heb je een hybride warmtepomp (die samenwerkt met een gasgestookte ketel), dan ligt het elektriciteitsverbruik wat lager. Een hybride warmtepomp gebruikt namelijk minder stroom dan een volledig elektrische warmtepomp. Dit komt omdat op de koudste dagen de cv-ketel nog bijspringt op gas. Het stroomnet wordt bij een hybride systeem dus minder belast. Toch profiteer je al van een flinke gasbesparing.

Essentiële elektra: meterkast, groepen en aansluiting

Voordat je een warmtepomp installeert, is het belangrijk om jouw meterkast en aansluiting onder de loep te nemen. Ten eerste moet de warmtepomp op een vrije elektragroep in je groepenkast worden aangesloten.

Op zo’n aparte groep krijgt de warmtepomp zijn eigen zekering van bijvoorbeeld 16A, zodat hij niet concurreert met andere apparaten. Dit voorkomt dat de groep overbelast raakt of dat andere apparatuur storingen veroorzaakt bij het aanslaan van de warmtepomp.

Heb je geen vrije groep meer in de meterkast? Schakel dan een elektricien in om een extra groep bij te plaatsen – dit is vaak eenvoudig te realiseren en absoluut de moeite waard voor een betrouwbare werking.

Ten tweede is de aansluitcapaciteit van je huis van belang. De meeste Nederlandse woningen hebben óf een 1-fase aansluiting van bijvoorbeeld 1×35 Ampère, óf een 3-fase aansluiting van 3×25 Ampère.

Die getallen bepalen hoeveel elektriciteit je maximaal tegelijk kunt afnemen. Ter indicatie: een 1×35A aansluiting kan een hybride warmtepomp tot ongeveer 5 kW thermisch vermogen ondersteunen, terwijl een 3×25A aansluiting hybride warmtepompen tot circa 15 kW aankan.

Met andere woorden: heb je een groter verwarmingsvermogen nodig of meerdere zware elektrische apparaten, dan kan een 3-fasenaansluiting wenselijk of noodzakelijk zijn. Veel all-electric warmtepompen (voor volledig gasloze huizen) vereisen bijvoorbeeld 3-fase stroom vanwege hun hogere vermogen.

Check in je meterkast welk type aansluiting je hebt. Dit staat vaak aangegeven op de elektriciteitsmeter (bijv. 220/230V duidt op 1-fase, 3×230/400V duidt op 3-fase).

Is jouw huidige aansluitwaarde onvoldoende voor de beoogde warmtepomp? Dan moet deze worden verzwaard. Zo’n verzwaring van bijvoorbeeld 1×35A naar 3×25A kan alleen de netbeheerder uitvoeren. In de volgende sectie lees je hoe je dit regelt en waar je op moet letten.

Melding en aanvraag bij de netbeheerder

Zodra duidelijk is dat je een zwaardere aansluiting nodig hebt – of als je twijfelt daarover – is het slim om contact op te nemen met je netbeheerder. Sterker nog, de overheid raadt huiseigenaren die een volledig elektrische warmtepomp overwegen expliciet aan om bij de netbeheerder te informeren of er voldoende ruimte is op het elektriciteitsnet.

Dit is met name belangrijk in regio’s waar het stroomnet al tegen zijn limiet zit (netcongestie). Je netbeheerder kan via een capaciteitstoets nagaan of jouw wijkstation de extra belasting aankan.

Blijkt uit die check dat jouw huisaansluiting verzwaard moet worden? Dan dien je een aanvraag in voor verzwaring – meestal gaat dit via het portaal. De netbeheerder zal dan de hoofdzekeringen in jouw meterkast vervangen door exemplaren met een hogere Ampère-waarde, bijvoorbeeld van 3×25A naar 3×35A of zelfs 3×50A. In feite vergroot je zo de “snelweg” voor stroom naar je huis. Let op dat een sterkere aansluiting ook iets duurder is in vastrecht: de maandelijkse netbeheerkosten stijgen enigszins bij zwaardere aansluitingen. Hier staat tegenover dat je gasrekening (en vastrecht gas) juist wegvalt of daalt als je volledig of deels overschakelt op elektrisch.

Bereken hier je besparing >

Hoe lang duurt zo’n verzwaring?

Normaal gesproken hoort een netbeheerder een wijziging voor kleinverbruikers (tot 3×80A) binnen enkele maanden af te handelen. De Autoriteit Consument & Markt heeft maximale termijnen gesteld (veelal 12 tot 18 weken) voor zulke werkzaamheden, mits er geen capaciteitsproblemen zijn. In de praktijk kan er wachttijd zijn door de drukte van de energietransitie – duizenden mensen laten hun aansluiting vergroten voor warmtepompen, laadpalen en zonnepanelen.

Begin dus tijdig met je aanvraag. De kosten voor de verzwaring zelf (eenmalig) vallen overigens mee; deze liggen rond een paar honderd euro afhankelijk van je netbeheerder, en sommige netbeheerders verhogen de capaciteit gratis als daar redenen voor zijn (bijvoorbeeld in het kader van de energietransitie).

Ook als je geen verzwaring nodig hebt, kan er een meldplicht gelden. Installateurs van warmtepompen (vooral de grotere) moeten vaak de plaatsing melden bij de netbeheerder.

Dit is bedoeld om de netbeheerders inzicht te geven in hoeveel zware apparaten er in hun gebied bijkomen. Jouw installateur zal dit in dat geval voor je verzorgen. Twijfel je of je iets moet doorgeven? Neem bij vragen gerust zelf contact op met de netbeheerder – beter te veel geïnformeerd dan te weinig.

Gedeelde aansluitingen (looped supplies)

Een bijzonder aandachtspunt, vooral in oudere woonwijken, zijn gedeelde stroomaansluitingen. Dit wordt in het Engels looped supply genoemd: één enkelfasige voedingskabel van het net die doorgelust is om twee of meer woningen van stroom te voorzien.

Als jouw huis zo’n gedeelde aansluiting heeft met de buren, kan dat een obstakel vormen bij het plaatsen van een warmtepomp. Netbeheerders staan een extra grote verbruiker als een warmtepomp meestal pas toe nadat de aansluiting is gesplitst. Concreet betekent dit dat de netbeheerder een aparte kabel naar jouw meterkast moet aanleggen in plaats van de gedeelde lijn.

Gelukkig is de oplossing vaak kosteloos voor jou als klant: in principe zijn netbeheerders zelf verantwoordelijk voor het “unloopen” (ontdubbelen) van een looped supply en horen zij de kosten daarvan te dragen.

In de praktijk is het wel iets om tijdig rekening mee te houden. Het ontkoppelen van een gedeelde aansluiting kan flink wat tijd duren – de netbeheerder moet mogelijk in de straat graven of nieuwe kabels trekken, en er moeten afspraken gemaakt worden met alle betrokken bewoners.

Er zijn gevallen bekend waarin dit proces maanden duurde. Onze tip: weet je of vermoed je dat jouw stroomaansluiting gedeeld is met een ander huis (bijvoorbeeld bij oude twee-onder-een-kap of boven- en benedenwoningen)? Informeer meteen bij de netbeheerder. Zij kunnen bevestigen of er sprake is van een looped supply en zo ja, direct een opdracht inplannen om deze te splitsen. Zo voorkom je dat de ingebruikname van de warmtepomp vertraagt doordat je hier later pas achter komt.

Bereken hier je besparing >

Maximale belasting en verbruik berekenen

Hoe weet je nu of jouw huidige aansluiting voldoende is voor alle apparaten in huis, inclusief de nieuwe warmtepomp? Hier komt het begrip maximale gelijktijdige belasting om de hoek kijken. In essentie bepaalt dit hoeveel Ampère er nodig is: het is de optelsom van wat alle elektrische apparaten tegelijk maximaal afnemen.

Stel dat je warmtepomp op een koude avond 2 kW aan elektriciteit trekt (bijvoorbeeld ~9 Ampère), en tegelijkertijd staat de inductiekookplaat aan (bij veel modellen tot 7 kW, ~30A) én misschien laadt er een elektrische auto (~3,7 kW, 16A). Al deze stromen bij elkaar opgeteld benaderen of overschrijden dan de ~8 kW (35A) die een standaard 1×35A huisaansluiting kan leveren. In zo’n situatie zou de hoofdzekering kunnen doorslaan of – beter nog – zou je al vooraf gekozen hebben voor een 3-fasen aansluiting die dit aankan.

Natuurlijk gebruik je vrijwel nooit alle zware verbruikers precies tegelijk op vol vermogen. Er zit dus vaak marge in de praktijk. Een erkend installateur of de netbeheerder kan je helpen om een realistische inschatting te maken van je maximale verbruikspiek en daarmee adviseren over een passende aansluitwaarde.

Hierbij wordt gekeken naar je apparaten, hun vermogen en hoe waarschijnlijk het is dat deze gelijktijdig draaien. Vaak hanteren installateurs eenvoudige rekentools of tabellen. Zo wordt bijvoorbeeld een elektrische boiler of bijverwarmingselement in de warmtepomp wel meegerekend, maar men houdt er rekening mee dat je niet op hetzelfde moment ook je oven én wasmachine én droger vol laat draaien.

Tip: je kunt zelf al bewuste keuzes maken om piekbelasting te beperken. Moet echt alles op hetzelfde moment aan? Vaak kun je apparaten programmeren of met timers na elkaar laten werken.

Je kunt de vaatwasser en wasmachine bijvoorbeeld later op de avond laten draaien en de elektrische auto ’s nachts laden. Door zulke spreiding merkt een bewoner geen comfortverlies, maar wordt de piek in stroomvraag verlaagd..

Dit spreiden van verbruik kan betekenen dat je geen dure netwerkverzwaring nodig hebt of met een kleinere aansluiting toe kan.

Slimme energiemanagementsystemen (zoals INTU’s eigen Wubbo EMS) kunnen hier automatisch bij helpen, maar ook met de hand kom je een eind. Het resultaat is dat je warmtepomp efficiënt draait zonder onnodige overbelasting van het net.

Bereken je energierekening besparing

Je hebt nu gelezen hoe je jouw woning technisch klaarmaakt voor een warmtepomp – van meterkast tot netaansluiting.

Ondanks al deze elektrische aandachtspunten is het uiteindelijke doel helder: jouw energierekening verlagen en je huis duurzamer maken. Ben je benieuwd hoeveel jij met een warmtepomp kunt besparen in jouw situatie? Check dan je besparing met onze tool. Via de INTU besparingstool krijg je direct inzicht in je potentiële energiebesparing.

Bereken hier je besparing >