Warmtepomp kopen? Houd rekening met veranderingen in je verwarmingssysteem

Je opent de energierekening en je schrikt wéér van het bedrag. Elke maand vraag je je af hoe het toch goedkoper kan. Je bent zeker niet de enige huiseigenaar die worstelt met torenhoge energiekosten. Misschien heb je al gehoord dat een warmtepomp dé manier kan zijn om te besparen, maar tegelijkertijd zie je door alle technische termen het bos niet meer. Je wilt comfort in huis houden zonder bij elke afrekening stress te hebben.

Herkenbaar? Gelukkig zijn er oplossingen om de rekening omlaag te krijgen. Een warmtepomp kan helpen, mits je goed begrijpt wat daarbij komt kijken.

Bereken hier je besparing >

Warmtepomp: duurzaam en voordelig verwarmen

Afbeelding: Een buitenunit van een lucht-water warmtepomp naast een huis. Deze unit onttrekt warmte aan de buitenlucht om je huis te verwarmen. Een warmtepomp haalt gratis warmte uit de buitenlucht, bodem of het grondwater en zet die om in warmte voor je huis. Hierdoor kan één kilowattuur (kWh) elektriciteit wel 3 tot 5 kWh aan warmte opleveren.

Dat hoge rendement betekent dat je veel minder energie hoeft in te kopen om dezelfde warmte te krijgen. In plaats van gas verstook je stroom – en door het efficiënte principe zie je doorgaans je totale verbruik in kWh dalen, wat zich vertaalt in een lagere energierekening én een lagere CO₂-uitstoot.

Bovendien stimuleert de overheid deze besparende technologie met subsidies. Zo kun je via de Investeringssubsidie Duurzame Energie (ISDE) tot wel 30% van de kosten van de warmtepomp terugkrijgen.

Dat maakt de investering een stuk aantrekkelijker. Een warmtepomp is dus niet alleen goed voor het klimaat, maar ook voor je portemonnee. Wel is het belangrijk om te bepalen welk type warmtepomp past bij jouw huis (hybride of volledig elektrisch) en om te weten welke technische aanpassingen daarvoor nodig zijn.

Leidingen en regeling: wat verandert er aan je verwarmingssysteem?

Een warmtepomp werkt het beste met een goed afgestemd verwarmingssysteem. In veel gevallen betekent dit dat je leidingen, radiatoren of vloerverwarming moeten worden gecontroleerd en mogelijk aangepast. Waar een traditionele cv-ketel water van 70–80 °C door je radiatoren jaagt, werkt een warmtepomp met lage temperaturen (meestal 30–55 °C).

Heb je oude of kleine radiatoren? Dan is de kans groot dat die onvoldoende warmte afgeven bij die lagere temperatuur. Mogelijk moeten enkele radiatoren worden vergroot of bijgeplaatst om elke kamer warm te krijgen.

Vloerverwarming is ideaal, omdat het door het grote oppervlak efficiënt kan verwarmen met lage temperatuur warmte. Zorg in ieder geval voor voldoende capaciteit in het afgiftesysteem – hoe meer warmte je radiatoren of vloerverwarming kunnen afgeven, des te zuiniger en effectiever de warmtepomp draait. Een goede installateur kan berekenen of jouw huidige radiatoren toereikend zijn of dat er aanpassingen nodig zijn.

Ook de hydraulische inregeling van het systeem verdient aandacht. Waterzijdig inregelen – het in balans brengen van de waterstromen door alle radiatoren – is bij warmtepompen zelfs nóg belangrijker dan bij cv-ketels.

De retourtemperatuur van het water moet namelijk laag en stabiel blijven voor een hoog rendement. Een installatie die goed is ingeregeld, zorgt ervoor dat alle kamers gelijkmatig warm worden en voorkomt onnodig pendelen (frequent aan- en uitgaan) van de warmtepomp.

Laat je installateur dus zeker de installatie waterzijdig inregelen; dit verhoogt het comfort en kan 10–30% energie besparen. Verder is het verstandig om het complete systeem – van de warmtebron en leidingen tot de regeling en ventilatie – door één vakkundig bedrijf te laten ontwerpen en installeren. Zo weet je zeker dat alle onderdelen optimaal op elkaar aansluiten.

Bereken hier je besparing >

De regeling en thermostaat

Een warmtepomp werkt anders dan een traditionele cv-ketel, en dat vraagt om een slimme regeling. Waar een cv-ketel vaak eenvoudig aan- of uitschakelt op basis van je thermostaat, werkt een warmtepomp geleidelijker. Vaak wordt een weersafhankelijke regeling gebruikt: de warmtepomp past zijn watertemperatuur automatisch aan op de buitentemperatuur.

Dit zorgt voor een gelijkmatige warmte en voorkomt onnodig hoge temperaturen (en dus hoger verbruik) op milde dagen. Het is belangrijk om je thermostaat en warmtepomp op elkaar af te stemmen.

Moderne warmtepomp-thermostaten of slimme thermostaten kunnen hiervoor zorgen. Bij een hybride warmtepomp komt er nog een extra aspect bij: de regeling moet bepalen wanneer de cv-ketel mag bijspringen.

Meestal stel je een buitentemperatuur in waaronder de cv-ketel het overneemt (bijvoorbeeld als het harder vriest). Die samenwerking wordt door de installateur ingesteld in de regelunit van de warmtepomp. Als gebruiker merk je hier weinig van – behalve dat je gasverbruik flink daalt omdat de warmtepomp het grootste deel van het werk doet.

Zorg er wel voor dat je een erkende installateur inschakelt die deze regeling goed instelt. Een goed afgestelde warmtepompregeling zorgt voor een comfortabel warm huis zonder hoge piekverbruiken en haalt het maximale rendement uit het systeem.

Netbeheerder en het aanvraagproces voor een zwaardere aansluiting

Naast de aanpassingen in huis moet je ook letten op je elektrische aansluiting. Veel oudere woningen hebben nog een 1-fase aansluiting van bijvoorbeeld 1x35 Ampère (ongeveer 8 kW maximaal vermogen). Voor een hybride warmtepomp van 2–5 kW is zo’n aansluiting meestal voldoende. Wil je echter volledig van het gas af met een all-electric warmtepomp, dan is vaak een 3-fasen aansluiting van 3x25 Ampère nodig.

Nieuwere huizen (na 2011) hebben gelukkig standaard 3x25A. Heb je daarnaast ook nog andere grote stroomverbruikers – kook je elektrisch op inductie of laad je een elektrische auto thuis op – dan kan zelfs 3x35A nodig zijn om alles tegelijk te kunnen gebruiken.

Een hybride warmtepomp heeft deze zwaardere aansluiting meestal niet nodig, en kan in de meeste gevallen zonder verzwaring worden geïnstalleerd. Twijfel je over jouw situatie, vraag dan je installateur om advies. Op je jaarafrekening of meternummer kun je vaak terugvinden wat voor aansluiting je nu hebt, of kijk op om met je meternummer en postcode je huidige aansluitwaarde op te zoeken.

Als je aansluiting verzwaard moet worden, komt de netbeheerder in beeld – dit is de regionale DNO (Distribution Network Operator) zoals Enexis, Liander of Stedin. Het aanvraagproces voor verzwaring loopt centraal via de website.

Via dit platform dien je een verzoek in voor een zwaardere stroomaansluiting. De netbeheerder zal vervolgens de capaciteit beoordelen en afspraken maken voor de uitvoering. Houd rekening met een eenmalige vergoeding: voor het verzwaren van een standaardaansluiting liggen de kosten rond €360.

Daarnaast moet je mogelijk je eigen meterkast laten aanpassen: voor 3x25A is bijvoorbeeld een driefasen-hoofdschakelaar nodig en er moeten aparte groepen komen voor de warmtepomp en eventueel de inductiekookplaat. Gelukkig blijft het jaarlijkse nettarief voor 3x25A gelijk aan dat van 1x35A (je betaalt dus niet meer vaste kosten voor stroom als je naar 3x25A gaat). Voor 3x35A of hoger stijgen de jaarlijkse netwerkkosten wel iets, maar dat is pas bij echt grote vermogens het geval.

Het is verstandig om op tijd met dit proces te beginnen. Door de enorme run op warmtepompen, inductie en laadpalen is het stroomnet in sommige regio’s flink belast. In de meeste gevallen is er gelukkig nog ruimte op het lokale net en kan de netbeheerder je nieuwe of zwaardere aansluiting snel realiseren.

Maar als het net in jouw buurt al vol zit, moet de netbeheerder eerst de infrastructuur uitbreiden voordat jouw aansluiting verzwaard kan worden. Dit kan betekenen dat je langer moet wachten op de uitvoering. Informeer daarom vroegtijdig bij je netbeheerder naar de wachttijd. Via de online stroomnetcheckers van Liander, Enexis en Stedin kun je op postcode checken hoe vol het net in jouw omgeving is.

Mocht er beperkte capaciteit zijn, dan krijg je na je aanvraag bericht en soms een indicatie van de wachttijd. Milieu Centraal adviseert: als de verwachte wachttijd voor een zwaardere aansluiting meer dan vijf jaar is, overweeg dan om (tijdelijk) voor een hybride warmtepomp te kiezen.

Die kun je vaak al op je bestaande aansluiting draaien, en zo hoef je niet onnodig lang op besparing te wachten. Intussen werken de netbeheerders hard aan het uitbreiden van het elektriciteitsnet: er moeten de komende jaren tienduizenden nieuwe transformatorhuisjes bij en honderden kilometers kabel worden gelegd.

Maar die uitbreiding kost tijd en mankracht. Plan je warmtepomp-project dus ruim op tijd en houd rekening met mogelijke vertraging bij de netaansluiting. Zodra je van de netbeheerder groen licht krijgt (of geen problemen verwacht worden), kun je de installatie van de warmtepomp laten uitvoeren.

Bereken hier je besparing >

Doorgeluste aansluitingen (looped supplies): wat is het en waarom belangrijk?

Misschien heb je er nog nooit van gehoord, maar vooral bij oude huizen (jaren ’50-’60) komt het soms voor dat de stroomaansluiting doorgelust is naar de buren. Dit wordt in het Engels looped supply genoemd, en in de volksmond ook wel een “doortikker”.

Concreet betekent het dat twee woningen feitelijk één kabel delen die vanaf de straat is binnengeleid en in de ene meterkast is doorverbonden naar de andere woning.

Zo’n gedeelde aansluiting was vroeger een goedkope oplossing, maar is tegenwoordig niet meer toegestaan omdat het onveilig kan zijn en beperkingen geeft. Stel je voor: als bij jou de hoofdzekering eruit klapt, zit je buurman ook zonder stroom – een ongewenste situatie.

Bovendien kun je met een doorgeluste aansluiting doorgaans niet zomaar verzwaren. Voordat de netbeheerder jouw aansluiting kan omzetten naar bijvoorbeeld 3x25A, zal eerst elke woning een eigen kabel en eigen hoofdzekering moeten krijgen. Gelukkig zullen netbeheerders in zo’n geval meewerken om de aansluitingen te splitsen; het is immers in ieders belang.

Heb je het vermoeden dat jouw huis en dat van de buren een doorgeluste aansluiting delen? Dit kun je herkennen als er één kabel vanuit de straat je meter binnenkomt en weer een kabel naar buiten gaat richting buurhuis, of informeer bij je netbeheerder.

Zo’n situatie moet aangepast worden. De netbeheerder zal doorgaans een nieuwe aansluiting voor de buurwoning realiseren (of voor jouw woning, afhankelijk van hoe de lus loopt) zodat ieder zijn eigen aansluiting krijgt. Hier zijn wel kosten aan verbonden – vaak vergelijkbaar met de eerdergenoemde verzwaringstarieven of de prijs van een nieuwe aansluiting.

In sommige gevallen kan het een paar honderd euro kosten, maar dit is nodig om veilig te kunnen verduurzamen. Het goede nieuws is dat na het ontkoppelen van een doorgeluste aansluiting beide huizen onafhankelijk stroom hebben en klaar zijn voor toekomstige uitbreidingen zoals een warmtepomp of laadpaal.

Maximale belasting berekenen: kan je aansluiting het aan?

Een cruciale vraag bij de overstap naar elektrisch verwarmen is of je huidige aansluiting al die nieuwe apparaten tegelijkertijd aankan. De elektrische aansluitwaarde die je nodig hebt, wordt vooral bepaald door de gelijktijdige maximale stroomvraag in huis.

Met een warmtepomp voeg je een forse elektrische verbruiker toe aan je huishouden. Waar een cv-ketel gas verstookt, verbruikt een all-electric warmtepomp stroom – gemiddeld zo’n 3.000+ kWh per jaar voor ruimteverwarming, wat neerkomt op zo’n 6 kW continu vermogen in de koudere uren. Het is belangrijk om te bekijken hoe dit zich verhoudt tot je andere elektriciteitsgebruikers.

Stel, op een winterse avond draaien meerdere dingen tegelijk: de warmtepomp levert volop warmte, de inductiekookplaat staat aan voor het eten, misschien draait de wasdroger ook nog. Dit zijn allemaal apparaten met een hoog vermogen.

Een inductiekookplaat kan bijvoorbeeld 7 kW trekken als je alle zones gebruikt; een grotere warmtepomp kan een piekvermogen van 5–6 kW hebben (inclusief elektrisch element). Op een standaard 1x35A aansluiting (≈8 kW maximale belasting) zou dit tezamen al boven de limiet uitkomen – met als resultaat dat de hoofdzekering eruit vliegt. Om die reden is voor een volledig elektrische warmtepomp vaak een 3x25A aansluiting nodig, zodat je dit soort combinaties veilig aankunt.

Bij 3x25A wordt de belasting over drie fasen verdeeld en kun je circa 17 kW aan vermogen tegelijk gebruiken. Dat biedt ruimte om te koken, te wassen en te verwarmen zonder problemen.

Het berekenen van de maximale belasting is maatwerk. Een erkend installateur of elektricien kan een belastingberekening maken voor jouw situatie. Hierin wordt gekeken naar het vermogen van de warmtepomp én alle andere apparaten in huis, en vooral welke daarvan gelijktijdig aan kunnen staan.

Vaak wordt met diversiteit (spreiding van gebruik) gerekend – je gebruikt immers zelden álle apparaten op vol vermogen op precies hetzelfde moment. Toch is het slim om bewuste keuzes te maken.

Probeer zware verbruikers zoveel mogelijk te spreiden over de dag om pieken te vermijden. De netbeheerders adviseren bijvoorbeeld om niet allemaal tijdens de avondpiek (tussen ±17:00 en 21:00 uur) je grootste verbruik aan te zetten.

Dus laat bijvoorbeeld de wasmachine ’s nachts of overdag draaien in plaats van precies tegelijk met het koken en het inschakelen van de warmtepomp. Veel moderne apparaten hebben timers of “smart” functies, zodat je dit automatisch kunt doen. Zulke maatregelen verlagen je gelijktijdige piek en kunnen er soms voor zorgen dat je met je bestaande aansluiting uit de voeten kunt.

Twijfel je of je huidige aansluiting voldoende is? Dan zijn er handige hulpmiddelen. Zo bieden netbeheerders keuzehulpen aan: met de online tool van Liander bijvoorbeeld krijg je op basis van jouw plannen inzicht in welke aansluiting daarbij past.

Uiteindelijk geldt: veiligheid voorop. Je wilt voorkomen dat je telkens stoppen doorslaan of – erger nog – kabels oververhit raken. Neem daarom de berekening van de maximale belasting serieus. Liever een iets zwaardere aansluiting met ruimte, dan een krappe die continu op de grens zit.

Gelukkig mag je als kleinverbruiker in Nederland tot 3x80A upgraden als het echt nodig is – maar zover zal het in een normaal huishouden met warmtepomp zelden komen. In de praktijk blijkt 3x25A of 3x35A ruim voldoende voor de meeste woningen met warmtepomp, inductie en eventueel een elektrische auto.

Tip: Heb je een slimme meter? Dan kun je vaak via de meter of je energieverbruiksmanager zien wat je piekbelasting is op een dag. Dit kan inzicht geven in hoeveel ruimte er nog is voordat je de limiet van je aansluiting bereikt.

Bespreek je bevindingen altijd met een professional; zij kunnen inschatten of jouw gemeten pieken problematisch zijn of niet.

Aan de slag met besparen?

Een warmtepomp kan je huis energiezuiniger en toekomstbestendig maken, maar zoals we hebben gezien, komt er ook het een en ander bij kijken.

Bereken hier je besparing >